Φυσικοί και Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι (Θεωρία)

Οι παρόντες σημειώσεις αναφέρονται στο Μάθημα Φυσικοί και Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι του νέου προγράμματος σπουδών του Τμήματος Τεχνολών Γεωπόνων του ΤΕΙ Ηπείρου.

Στον πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια εισαγωγή αναφορικά με τους φυσικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους, τις μεθόδους αντιμετώπισης αυτών, και τις συνέπειες από την εμφάνισή τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα φαινόμενα των χαλαζοπτώσεων, του παγετού, των πλημμυρών, της ξηρασίας, της ερημοποίησης και των πυρκαγιών.

Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται το φαινόμενο της εμφάνισης του χαλαζιού, τα στάδια εξέλιξης αυτού, και οι τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται τα χαρακτηριστικά του παγετού, οι μέθοδοι εκτίμησης και οι μέθοδοι προστασίας.

Στο τέταρτο κεφαλαίο περιγράφεται ο υδρολογικός κύκλος του νερού, οι μέθοδοι υπολογισμού των πλημμυρικών απορροών και οι επιπτώσεις τους στο φυσικό και ανθρωπογενείς περιβάλλον. Στο επόμενο κεφάλαιο αναλύεται το φαινόμενο της ξηρασίας, τα είδη και τα αίτια αυτής, και οι ευρωπαϊκές οδηγίες MEDROPLAN.

Στη συνέχεια, και στο έκτο αναλύεται το φαινόμενο της ερημοποίησης, τα αίτια εμφάνισής του και οι διαδικασίες ερημοποίησης που σχετίζονται με τον Ελληνικό χώρο. Τέλος στο έβδομο κεφάλαιο περιγράφεται το φαινόμενο των πυρκαγιών, τα συστήματα πρόβλεψης και τα μέτρα αντιμετώπισης.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής / τρια θα :

• Έχει αποδεδειγμένη γνώση και κατανόηση θεμάτων που αφορούν τους φυσικούς κια περιβαλλοντικούς κιινδύνους στη γεωργία
• Είναι σε θέση να χρησιμοποιεί τη γνώση και την κατανόηση που απέκτησε με τρόπο που δείχνει επαγγελματική προσέγγιση της εργασίας ή του επαγγέλματος του και να διαθέτει ικανότητες που κατά κανόνα αποδεικνύονται με την ανάπτυξη και υποστήριξη επιχειρημάτων και την επίλυση προβλημάτων σχετικών με τους κινδύνους (φυσικούς κια περιβαλλοντικούς) στη γεωργία
• Είναι σε θέση να κοινοποιεί ιδέες προβλήματα και λύσεις που αφορούν τους φυσικούς κια περιβαλλοντικούς κινδύνους τόσο σε ειδικευμένο όσο και σε μη εξειδικευμένο κοινό.
• Έχει αναπτύξει εκείνες τις δεξιότητες απόκτησης γνώσεων, που του χρειάζονται για να συνεχίσει σε περαιτέρω σπουδές με μεγάλο βαθμό εξειδίκευσης στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο.

Αναγνωστοπούλου Χ., 2003: Συμβολή στη μελέτη της ξηρασίας στον Ελληνικό χώρο, Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Μετεωρολογίας - Κλιματολογίας, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 222.

Βορίσης Δ., 2001: Η καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Αρχηγείο Πυροσβεστικού Σώματος, Διεύθυνση IV – Τμήμα Β, Χορηγός εκτύπωσης, Τυπογραφεία ΦΟΙΝΙΞ Α.Ε.

Γαρίνης Γ., Σωτήρα Γ., Χόμ̟ας Χ., Καμ̟ούρα Δ., Φιλι̟̟άτος Δ., 2006: Σεμινάριο: Ομάδες ταχείας παρέμβασης σε περιόδους κρίσεως, Θεματική Ομάδα: Ακραία καιρικά φαινόμενα (Πλημμύρες – Καύσωνας – Χιονοπ̟τώσεις), (συντονιστής: Κουλιεράκης Γ.), Τομέας Κοινωνιολογίας. Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. Αθήνα.

Γιαννόπουλος, Σ., 2005: Μαθήματα Τεχνικής Υδρολογίας, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Εκδόσεις Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 155.

Γκιόκας, Ε., 2009: Κατάρτιση μεθοδολογικού πλαισίου για την εκπόνηση χαρτών πλημμύρας, Μεταπτυχιακή διατριβή, Ε.Μ.Π., Αθήνα, σελ. 114.

Δαλέζιος, Ρ., Ν., 1999: Σημειώσεις Φυσικών Περιβαλλοντικών Κινδύνων, Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής & Ζωικής Παραγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σελ. 290.

Δαμιανάκης, Ε., Σαμπαθιανάκης, Ι., 2008: Ο παγετός και τα μέτρα ενεργητικής και παθητικής προστασίας του σε οπωρώνα και αμπελώνα στο Ν. Ηρακλείου, Σ.ΤΕ.Γ. ΑΤΕΙ Κρήτης, σελ. 33.

Ε.Ο.Π. (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος), 2005: Μεταβολή του κλίματος και υπερχείλιση ποταμών στην Ευρώπη. ΕΕΑ Briefing No. 01.

Θέου, Α., 1975, Κλιματολογική μελέτη Χαμηλών Θερμοκρασιών στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία Φθινόπωρο 1960 – Άνοιξη 1970, Αρχηγείο Αεροπορίας, Ε.Μ.Υ., Αθήνα.

Καιλίδης Δ., 1990: Δασικές Πυρκαγιές, Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ.

Καλλία-Αντωνίου Α., 2006: Νομικό πλαίσιο διαχείρισης υδάτινων πόρων - Η εφαρμογή της Οδηγίας - Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ. Περ. Δίκαιο Νο.4: σελ. 570-576.

Καρακώστας, Θ. Σ., 1998: Σημειώσεις Φυσικής των Νεφών και Τροποποίησης Καιρού. Α.Π.Θ., Υπηρεσία Δημοσιευμάτων, Θεσσαλονίκη, σελ. 108.

Κατσούλης, Β.Δ. και Λ.Ν. Καραπιπέρης, 1981: Συχνότητα εκδήλωσης και κατανομής της χαλάζης στην Ελλάδα. Δελτίον Ελληνικής Μετεωρολογικής Εταιρείας, 6, σελ. 44-58.

Κοτίνη-Ζαμπάκα, Σ., 1983, Συμβολή στην κατά μήνα μελέτη του κλίματος της Ελλάδας, Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη.

Κουτσογιάννης Δ., και Ξανθόπουλος Θ., 1999: Τεχνική Υδρολογία, Έκδοση 3, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα, 1999.

Κωτούλας Δ., 2001: Διευθετήσεις χειμαρρικών ρευμάτων. Μέρος Ι, Υπηρεσία Δημοσιευμάτων Α.Π.Θ.,  Θεσσαλονίκη, σελ. 681.

Λέκκας, Ε., 2009: Φυσικές και Τεχνολογικές Καταστροφές - Εκπαιδευτικό υλικό κατάρτισης στελεχών τοπικής αυτοδιοίκησης, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, Αθήνα.

Μακρογιάννης, T.I. και Χ.Σ. Σαχσαμάνογλου, 1993: Στοιχεία Γενικής Μετεωρολογίας. Εκδόσεις, Art of Text, Θεσσαλονίκη, σελ 320.

Μακρογιάννης, Τ., 2001: Τα μετεωρολογικά του Αριστοτέλη. Μια αναφορά στο φυσικό φαινόμενο της χαλαζόπτωσης. Πανελλήνιο Συνέδριο της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Χαλκιδικής, Ιερισσός.

Μαχαίρας, Π., 1992: Αίτια και μετεωρολογικά χαρακτηριστικά της ξηρασίας στον ελληνικό χώρο, Πρακτικά Συμποσίου «Λειψυδρία και Πλημμύρες», Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Θεσσαλονίκη, 17-18 Μαρτίου 1992, σελ. 159-169.

Μιμίκου, Μ., 2004: Εκτίμηση και Αξιοποίηση των υδατικών πόρων της Ηπείρου, Σύγχρονα θέματα - Περιβάλλον, Ιωάννινα, σελ. 6.

Μπαντής, Σ. Κ., 2007: Διαχείριση φυσικών κινδύνων - Κατολισθήσεις, διδακτικές σημειώσεις μεταπτυχιακού προγράμματος "Προστασίας Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη" τμήματος Πολιτικών μηχανικών Α.Π.Θ.

Μπίλιας, Π. Φ., 2009: Εκτίμηση του κινδύνου ερημοποίησης με τη χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών και δορυφορικής Τηλεπισκόπησης, Περιοχής Εφαρμογής: Νομός Κιλκίς, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Γεωπονική Σχολή, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 110.

Μπούρη, Σ., 2008: Οριοθέτηση υδατορρέματος μικρής λεκάνης απορροής χωρίς υδρομετρήσεις με τα λογισμικά ArcGIS, Hec-GeoRAS και Hec-RAS, Μεταπτυχιακή διατριβή, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Θεσσαλονίκη, σελ. 351.

Μυριούνης, Χ., 2008a: Υδρογεωλογική και υδροχημική διερεύνηση των υπογείων νερών της παράκτιας ζώνης της υδρολογικής λεκάνης Αλμυρού Μαγνησίας, Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 379.

Μυριούνης, Χ., 2008b: Μελέτη του Δικτύου Αποχέτευσης Ομβρίων και Ακαθάρτων Δήμου Συκεών, Ν. Θεσσαλονίκης με G.I.S. κα συστήματα CAD, Διπλωματική εργασία, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Τομέας Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 416.

Μυριούνης, Χ., 2004a: Υδρογεωλογική μελέτη καρστικής πηγής και καρστικής περιοχής Βογατσικού Καστοριάς, Διατριβή Ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 122.

Μυριούνης, Χ., 2004b: Μαθηματικά μοντέλα προσομοίωσης των υδατικών πόρων, Σεμινάριο, Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένη και Περιβαλλοντική Γεωλογία, Τμήμα Γεωλογίας, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 130.

Ντούλας, Α., και Πέτκου, Ο., 2008: Αξιολόγηση των Κινδύνων Πλημμύρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με την Οδηγία 2007/60/ΕΚ, Διπλωματική εργασία, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Θεσσαλονίκη.

Παπαμιχαήλ Δ. και Γεωργίου Π., 1999. Στατιστική διερεύνηση των σχέσεων έντασης – διάρκειας – συχνότητας ραγδαίων βροχοπτώσεων, Πρακτικά 12ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Στατιστικής του ΕΣΙ, Σπέτσες σελ. 455-464.

Παπανικολάου Δ., Γήτας Ι., 2002: Δορυφόροι πυροσβέστες, Εβδομαδιαίο περιοδικό Γεωτρόπιο της ‘Ε’, τεύχος 125.

Πόγκα, Ν., 2008: Η προστασία των εδαφικών πόρων και η καταπολέμηση του φαινομένου της ερημοποίησης: διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Κοινωνικών Επιστημών, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα, σελ. 166.

Πυρίντσος, Κ., 2007: Τεχνικές Τηλεπισκόπησης και GIS στη δημιουργία χάρτη κινδύνου πυρκαγιάς στο Χολομώντα Χαλκιδικής, Μεταπτυχιακή διατριβή, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ., σελ. 85.

Ρεφενέ, Μ., 1975: Αντικειμενική πρόγνωση των Μέγιστων και Ελάχιστων θερμοκρασιών, Ε.Μ.Υ., Ν^ο 2.

Σακελλαροπούλου Κ. και Σεκέρογλου Ν., 2006: Βιώσιμη διαχείριση υδατικών πόρων. Νόμος και Φύση, Σεπτέμβριος 2006. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: www.nomosphysis.org.gr.

Σακκάς Ι. Γ., 1985: Τεχνική Υδρολογία Τεύχος Ι. Υδρολογία Επιφανειακών Υδάτων, Εκδόσεις Ν. Αϊβαζή – Σ. Ζουμπούλη, Ξάνθη.

Σαχσαμάνογλου, Χ.Σ. και Τ.Ι. Μακρογιάννης, 1998: Γενική Μετεωρολογία, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, σελ. 367.

Σιούτας, Μ., 1994: Μετρήσεις της έντασης των χαλαζοπτώσεων με παραμέτρους υπολογισμένες από τα στοιχεία ενός δικτύου χαλαζομέτρων στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, Πρακτικά 2^ου Πανελληνίου Επιστημονικού Συνεδρίου Μετεωρολογίας Κλιματολογίας – Φυσικής της Ατμόσφαιρας, 21-23 Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη, σελ. 111-119.

Σιούτας, Μ.Β., 1999: Συμβολή στη μελέτη των χαλαζοκαταιγίδων στο χώρο της Κεντρικής Μακεδονίας, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σελ. 288.

Συλλαίος Ν., 2007: Χαρτογράφηση γεωργικών εδαφών με τη χρήση σύγχρονων μεθόδων γεωγραφικών συστημάτωνπληροφοριών και τηλεπισκόπησης, Θεσσαλονίκη.

Τάτσης Λ., 2007: Διαχείριση των υδάτων στα πλαίσια της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και του Ν.3199/2003, Προβλήματα και Προοπτικές, Νόμος και Φύση, Μάρτιος 2007. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: www.nomosphysis.org.gr.

Τουρναβίτη, Ν. Α., 2003: Μελέτη Συνοπτικών, Δυναμικών και Μικροφυσικών Χαρακτηριστικών των Χαλαζοκαταιγίδων στο Βορειοελλαδικό χώρο, Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, σελ. 202.

Τσακαλίδη, Σ., 2007: Χρήση της Τηλεπισκόπησης και των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στην καταστολή των Δασικών Πυρκαγιών, Μεταπτυχιακή διατριβή, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., σελ. 153.

Τσακίρης Γ., 1995: Περίσσευμα βροχής. Υδατικοί Πόροι: Ι. Τεχνική Υδρολογία (Υπεύθυνος Έκδοσης: Γ. Τσακίρης), Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα.

Φλόκας, Α.Α, 1994: Μαθήματα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, σελ 465.

Φόρης, Β. Δ., 2006: Εννοιολογικό μοντέλο των Χαλαζοκαταιγίδων στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, σελ. 227.

Χατζόπουλος, Ο., 1994: Αριστοτέλης Άπαντα - Μετεωρολογικά. Αρχαία Ελληνική Γραμματεία «Οι Έλληνες».Τόμος 13, Εκδόσεις Κάκτος, σελ. 284.

Χρήση διαλέξεων και εργαστηριακών ασκήσεων

Γραπτή τελική εξέταση  που περιλαμβάνει:

-     Ερωτήσεις ανάπτυξης θεμάτων σε γνωστή ύλη προτεινόμενης βιβλιογραφίας.

-     Ερωτήσεις που απαιτούν σύνθεση πληροφοριών και κριτική σκέψη από το φοιτητή.

Δεν χρειάζεται προαπαιτούμενη γνώση.

Αν. Καθηγητής Μενέλαος Θεοχάρης

http://theoxar.weebly.com

Οι φοιτητές του Τμήματος Τεχνολόγων Γεωπόνων

Γιαννόπουλος, Σ., 2005: Μαθήματα Τεχνικής Υδρολογίας, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Εκδόσεις Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, σελ. 155.

Δαλέζιος, Ρ., Ν., 1999: Σημειώσεις Φυσικών Περιβαλλοντικών Κινδύνων, Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής & Ζωικής Παραγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σελ. 290.

Δαμιανάκης, Ε., Σαμπαθιανάκης, Ι., 2008: Ο παγετός και τα μέτρα ενεργητικής και παθητικής προστασίας του σε οπωρώνα και αμπελώνα στο Ν. Ηρακλείου, Σ.ΤΕ.Γ. ΑΤΕΙ Κρήτης, σελ. 33.

Ε.Ο.Π. (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος), 2005: Μεταβολή του κλίματος και υπερχείλιση ποταμών στην Ευρώπη. ΕΕΑ Briefing No. 01.

Κοτίνη-Ζαμπάκα, Σ., 1983, Συμβολή στην κατά μήνα μελέτη του κλίματος της Ελλάδας, Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη.

Κουτσογιάννης Δ., και Ξανθόπουλος Θ., 1999: Τεχνική Υδρολογία, Έκδοση 3, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα, 1999.

Κωτούλας Δ., 2001: Διευθετήσεις χειμαρρικών ρευμάτων. Μέρος Ι, Υπηρεσία Δημοσιευμάτων Α.Π.Θ.,  Θεσσαλονίκη, σελ. 681.

Λέκκας, Ε., 2009: Φυσικές και Τεχνολογικές Καταστροφές - Εκπαιδευτικό υλικό κατάρτισης στελεχών τοπικής αυτοδιοίκησης, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, Αθήνα.

Μακρογιάννης, T.I. και Χ.Σ. Σαχσαμάνογλου, 1993: Στοιχεία Γενικής Μετεωρολογίας. Εκδόσεις, Art of Text, Θεσσαλονίκη, σελ 320.

Παπανικολάου Δ., Γήτας Ι., 2002: Δορυφόροι πυροσβέστες, Εβδομαδιαίο περιοδικό Γεωτρόπιο της ‘Ε’, τεύχος 125.

Ρεφενέ, Μ., 1975: Αντικειμενική πρόγνωση των Μέγιστων και Ελάχιστων θερμοκρασιών, Ε.Μ.Υ., Ν^ο 2.

Σακκάς Ι. Γ., 1985: Τεχνική Υδρολογία Τεύχος Ι. Υδρολογία Επιφανειακών Υδάτων, Εκδόσεις Ν. Αϊβαζή – Σ. Ζουμπούλη, Ξάνθη.

Σαχσαμάνογλου, Χ.Σ. και Τ.Ι. Μακρογιάννης, 1998: Γενική Μετεωρολογία, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, σελ. 367.

Σιούτας, Μ.Β., 1999: Συμβολή στη μελέτη των χαλαζοκαταιγίδων στο χώρο της Κεντρικής Μακεδονίας, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σελ. 288.

Τουρναβίτη, Ν. Α., 2003: Μελέτη Συνοπτικών, Δυναμικών και Μικροφυσικών Χαρακτηριστικών των Χαλαζοκαταιγίδων στο Βορειοελλαδικό χώρο, Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, σελ. 202.

Τσακαλίδη, Σ., 2007: Χρήση της Τηλεπισκόπησης και των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στην καταστολή των Δασικών Πυρκαγιών, Μεταπτυχιακή διατριβή, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., σελ. 153.

Τσακίρης Γ., 1995: Περίσσευμα βροχής. Υδατικοί Πόροι: Ι. Τεχνική Υδρολογία (Υπεύθυνος Έκδοσης: Γ. Τσακίρης), Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα.

Φλόκας, Α.Α, 1994: Μαθήματα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, σελ 465.

Φόρης, Β. Δ., 2006: Εννοιολογικό μοντέλο των Χαλαζοκαταιγίδων στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Γεωλογίας, σελ. 227.